Bir günde bu soruyu kaç kez soruyorsunuz? Umarm çok değildir çünkü bu soruyu her sorduğunuzda bir hakszlğa uğramş olduğunuzu ima edersiniz ya da normal şartlar altnda savunmayacağnz bir düşünceye sahip olmuş veya bir davranşa niyetlenmişsinizdir. Daha kötü bir olaslk ise, normal şartlarda yapmayacağnz bir şeyi yapmş olmanzdr. Bir başka deyişle ?Haksz mym?? demek, nedenlere bağl olarak mantkl ve akla uygun olduğu iddiasyla,
1-?Ben yanlş bir şey yaptm/yapyorum/yapacağm? ve/ veya
2- ?Normal şartlar altnda( eğer o nedenler olmasayd) kabul etmeyeceğim bir fikre sahibim?
anlamna gelir. Her iki durumda da istenmeyen ve zorunlu kalnan bir durum söz konusudur. Öyleyse gün içinde, istenmeyen ve zorunlu kalnan durumlarla ne sklkta karşlaştğnz saptamak için, o gün içinde kaç kez ?Haksz mym?? sorusunu sorduğunuzu bulmanz yeterli olacaktr.
Bunu bir günlüğüne deneyin. Ne zaman ağznzdan ?Haksz mym?? sorusu çkarsa durun ve ?İşte sordum!? deyin kendi kendinize ve şu soruyu sorun: ?Günün geri kalan ksmnda bu soruyu bir daha sormak istiyor muyum??
İstemediğinizi görüyorsanz, günlük yaşamnzn selameti bakmndan iyi bir iş başardnz demektir, tebrikler! Çünkü bu soru gerçekten de istenmeyen bir soru olmasna rağmen, bazlarmzda bir davranş kalbna dönüşmüş durumdadr. Farkna varmadan bu sorunun peşinde koşarz. ?Haklsn!? yant bir bağmllk yaratr çünkü. Bu yanta ulaşmaya çabalarz gün boyu. Bu yant duymak için ?Haksz mym?? sorusunu sorabileceğimiz durumlar keşfederiz. Bu öyle bir bağmllk yaratr ki, durup dururken bile hakl olduğumuzdan emin olduğumuz durumlar avclğna çkmak ister canmz. Oturup düşünür, bir fikir yakalar ve sorarz: Haksz mym?
Hakllk/hakszlk durumlarnn sosyal açdan önemi öylesine büyüktür ki, koca hukuk sistemi bu kavramlar üzerine kuruludur demek abart olmaz sanrm. Bunca avukat, hakim hakllk/hakszlk durumlarn açklğa kavuşturmak için çalşyor. İnsanlar hakl olduklarn düşünerek suç işleyebiliyor, kolayca hatalara düşebiliyorlar. Bu nedenle üşenmeyin ve kendinizi bu konuda gözlemleyin gün içinde. Bir günde kaç kez soruyorsunuz bu soruyu, ya da bu soru sizinle ilgili olarak size kaç kez soruluyor?
Bu durumu daha basit yollardan inceleyebilmek için çocuklar gözlemlemek de iyi bir yöntem. Çünkü çocuklar zihinsel olarak bizim kadar usta olmadklar için, hakllk/hakszlk durumlarnda daha çabuk ele verirler kendilerini gerçek niyetleri konusunda.
Bu durumla ilgili olarak dikkat etmeniz gereken başka bir nokta da, bütün ?ama?, ?fakat? sözcüğüyle başlayan cümlelerdir. Bazen bu cümleler ??me/ma rağmen? şeklinde devam ederler. ?Ama benim bütün iyi niyetli yaklaşmlarma rağmen?.? , ?Oturup onunla iki saat konuştum ama o ne dediğimi çok iyi anlamasna rağmen?.?. Siz de kendi cümlelerinizden örnekler bulun. Buna benzer kurduğunuz bir iki cümleyi anmsayn. Hepimiz böyle cümleler kurmuşuzdur. Bu cümleler ?Haksz mym?? sorusunun hazrlk aşamasn oluştururlar. Önce nedenler mümkün olduğunca çarpc şekilde ortaya konulur böyle cümlelerle. Çünkü, ?Haksz mym?? sorusu, ?Haklsn!? yantnn garantiye alnmasndan sonra sorulur. Bu hazrlk cümleleri, ?hakl olarak? yaplacak/yaplmş yanlş bir davranşn nedenlerinin açklanarak mantksal çatsnn kurulduğu, yani akla uygunluğunun sağlandğ önemli bir aşamadr.
Bugün bir deney yapn ve size sk sk, özenle kurulmuş hazrlk cümlelerinden sonra ?Haksz mym?? sorusunu soran birine ciddi bir şekilde tek bir sözcükle ?Hakszsn!? deyip başnz çevirerek işinize devam etmeyi deneyin. Tabii bunu çok samimi olduğunuz biriyle yapmanz güvenliğiniz açsndan önemlidir. Şimdi de bunun size yapldğn hayal edin.
Bu deneyi yaparsanz, hakllk/hakszlk durumlarnn, nasl güçlü duygularla desteklendiğini fark edeceksinizdir. Bu duygularn şiddeti çoğu durumda öylesine güçlüdür ki, suç işlemeye yönelmek işten bile değildir. Boşanmalarda bile çok önemli bir nedendir bu duygular. Eşlerden birinin hakim tarafndan hakl bulunmas, hakimin ?Sen haklsn? demesi, boşanmadan ve onun sonuçlarndan daha önemli hale gelebilir. Böyle durumlarda, hakllğ hakim tarafndan onaylanan tarafn, eşini ?affedip? boşanmaktan vazgeçmesi şaşrtc değildir. Aklma emekli bir hakimin yetmişli yllardaki bir ans geldi. Kadn kocasndan şikayetlere dur durak bilmeden devam eder, ?beni bi günden bi güne ayaklarm arabann arkasnda sallandra sallandra kavaklğa sahreye mi götürmüş hakim bey?....? ve artk annesi dayanamayp müdahale ederek kzn susturur: ?gzm yeter yeter hakim eşşek deel ya anlad işte!?
Sonuç olarak, hakllk/hakszlk durumlarn günlük yaşammzda mümkün olduğu kadar aza indirmek akllca bir yol olacaktr. Haksz mym?
Gün içinde kendimizi ne kadar çok gözlemler ve bu meşhur soruyu ne sklkta sorduğumuzun farkna varrsak, o kadar başarl bir şekilde kurtulabiliriz bu sorun kaynağ sorudan. Hakl/haksz olmadğmz bir gün olsun hepimize!
[email protected]