Bir öğretmenin bir kitaptan fark nedir? Kitaplar bir konuda bize bilgi verip, o konuyu açklayan kaynaklardr. Peki ya öğretmenler? Eğer kendinizi bir öğretmen olarak, bir konuyu anlatan ve açklayan olarak tanmlarsanz, sizin kitaplardan ne farknz kalr? Adnza da o zaman öğretici anlamnda ?öğretmen? demeye gerek yok, anlatman ya da açklayc demek yeterli olacaktr. Nitekim baz üniversitelerin hazrlk snfnda yabanc dil eğitimi veren öğretmenlerin sfatlar öğretmen değil, ?okutman?. Hiçbir öğretmenin de bu yakştrmaya bir itiraz yok. Bir de ?öğretim üyeleri? gibi mizahi bir terim var. ?Öğretmen? değil bunlar, ?öğretim üyeleri?. Üniversitelerde öğretmenlik yaparlar ama adlar her nedense ?öğretmen? değil, ?öğretim üyesi?dir. Öğretim üyelerinin çoğu, kendilerini, ?anlatmak-açklamak- kavratmak? süreçlerinden sadece ilk ikisiyle sorumlu tuttuklarn pişkince hiç gocunmadan ifade edebilme hakkna da sahiptir üstelik. Zavall ilk ve orta okullardaki öğretmenler, öğretim üyesi olmadklar için, bu üçlü sürecin herhangi birini seçme şanslar yoktur. Özellikle de ilkokul öğretmenlerinin hiç yoktur. Lisedeki matematik, fizik..vs. öğretmenleri de, her ne kadar kendilerini ?kavratma? sorumluluğundan muaf görüp, ?ben anlatr, açklarm o kadar, gerisi öğrenciye kalmş? diyemeseler de, aslnda genel olarak bu zihniyettedirler. O zaman ilkokul öğretmenlerini bir yana koyup, sayn orta ve yüksek öğretimdeki öğretmenlerden şu sorunun yantn vermelerini bekliyorum, sizin kitaplardan ve görsel, işitsel bilgi aktarm medyasndan ne farknz var? Sizleri onlardan farkl olarak öğretmen ya da öğretim görevlisi klacak nitelik ?kavratma? işlemindeki rolünüz değil midir? Çünkü hiçbir medya(kitap, dergi, internet..vs) bilgi aktarma işlemini kavratma düzeyinde gerçekleştiremez. Bu öğretmenleri öğretmen yapan bir ayrmdr.
Türkçemizdeki başka bir komedi de, yüksek öğrenimin, eğitim kavramndan temizlenmiş olarak kullanlmasdr. Bu nedenle yüksek eğitim denmez, yüksek öğretimdir bunun ad. Ama öte yandan ?mühendislik öğretimi?, ?tp öğretimi?..vs. de denmez. Bunlarn ad ?mühendislik eğitimi?, ?tp eğitimi? diye geçer ancak üniversiteler eğitim kurumlar değil, yüksek öğretim kurumlardr her ne hikmetse. Üniversitelere yeni başlayan gençlere denir ki, ?siz eğitilme yaşn geçtiniz artk, sadece öğreneceksiniz!? Bu daha sonra şöyle açklanr, ?artk siz ders çalşmak zorunda değilsiniz, biz de size öğretmek zorunda değiliz!?. ?Biz anlatrz, siz cannz istiyorsa öğrenirsiniz, ama sizi artk niye ders çalşmadn diye dövme ya da herhangi bir şekilde zorlama yetkimiz yok!?
Aslnda bu durum, ?eğitim? kavramnn tanmlanmasndaki curcunadan kaynaklanr. Oysa böyle bir kavram öncelikle net ve açk bir şekilde tanmlamak zorundayz.
Eğitim, anlatma-açklama-kavratma süreçlerinin tamamlanmas sonucu ulaşlan bir bilinç durumudur.
Bu tanmlamann ne anlama geldiğini ve neyi kapsadğn açklayacağm. Ancak Türkçemizdeki eğitimle ilgi yanlş anlamalarn, hatalarn, çelişkilerin ortaya konmas, kavramlarn içeriklerinin doğru anlaşlabilmesi açsndan önemli olduğundan, öncelikle adlandrmalar üzerinde biraz daha durmak istiyorum. Dilbilimcilere ve eğitim uzmanlarna soruyorum şimdi:
?Yüksek eğitim? mi? ?Yüksek öğretim? mi?
Bu sorunun yantnn verilebilmesi için, ??öğretim? nedir?? sorusuna bakalm şimdi.
Öğretim, anlatma-açklama-kavratma süreçlerinin toplamna verilen addr.
?Öğretim? kavramnn da mevcut tanmlamalar, eğitim kadar olmasa da tam ve net değildir. Öğrenilmiş olan bilinçdşdr. Ancak ?öğrenilmekte olan? bilincimizde yer alr. Örneğin siz yabanc bir dilde cümle kurarken bilinçli olursunuz ancak anadilinde cümleleri kurarken başa özne mi gelecekti, fiil hangi zamanda olacakt gibi bir bilinçlilik durumu yaşamazsnz. Konuşmanz içinde bütün imla düzenlemeleri bilinçdş düzeyde gerçekleşir. Bu bütün öğrenilmiş süreçler için geçerlidir. Eğer bir şeyi bilinçli olarak yapyorsanz onu henüz öğrenme aşamasndasnz demektir bu. Eğitim kavramnn uygulamaya yönelik oluşu bu nedenledir. Öğrenme süreci tamamlanp, bilinçdş hale geldiğinde bir eğitim durumuna ulaşlr. Buradan anlaşlacağ üzere, eğitim, öğretim gibi bir süreç olmaktan daha çok, bu sürecin sonunda ulaşlan durumu ifade eden bir kavramdr. Bu nedenle ?eğitimli biri?nden söz edilebilir, ancak ?öğretimli biri? demek yanlştr çünkü öğretim bir süreç, eğitim o sürecin sonunda ulaşlan bir durumdur.
Öğretim sürecinin aşamalar, bilgi aktarma, aktarlan bilginin anlaşlmas ve son olarak da anlaşlan bilginin kavranmas (idrak edilmesi) olarak sralanabilir. Buraya kadarki bütün süreçler bilinçli bir faaliyeti temsil eder. Bu faaliyetler bittiğinde bilgi tamamyla işlenmiş (öğrenme işlemi gerçekleşmiş) olarak bilinçaltna geçer ve bizim otomatik davranşlarmz halini alr. Biz bilginin ulaştğ bu en son işlenme durumunu, eğitim düzeyi olarak adlandrrz. Sonuç olarak öğretim bilinçli bir durumu(davranş), eğitim bilinçdş bir durumu (davranş) işaret eder. Şimdi ?öğretmen? kavramn, açk bir şekilde tanmlayabilme noktasna gelmiş durumdayz artk.
Öğretmenlik, insanlar eğitim durumuna ulaştrma mesleğidir.
Ve artk şu soru anlaml, işlevsel ve yararl hale gelir:
Siz ne kadar öğretmensiniz?
Gönlünüzce bir gün diliyorum!
[email protected]